Bosgrond is in, maar waarom?

Nederland gaat Finland kopiëren. Finland doet het al, kinderen het bos insturen. Nederlandse onderzoekers zien graag dat kinderen meer met grond (aarde) in aanraking komen, om hun immuunsysteem vroegtijdig te trainen en later astma te voorkomen. Finnen keken naar de eenvoudig levende Russen en merkten, dat onder Russische kinderen minder astma voorkwam dan onder hun Finse kinderen. Finnen namen snel een beslissing en veranderden de leefomgeving van kinderen, vooral van de scholen: buiten spelen, het bos in. Nu lopen de Finnen voor in Europa door lage astma prevalentie onder kinderen. Op de NOS-website (15 maart 2025) wordt melding gemaakt van nieuw grootschalig onderzoek in Nederland, hoe we de omgeving van kinderen kunnen verrijken, bacteriologisch gezien dan. Bosgrond in en om het huis, op het schoolplein, de mogelijkheid om in aanraking te komen (op jonge leeftijd) met bacteriën en schimmels. Want daar gaat het om.

David Strachan wist het ook al. Strachan (2000) ontdekte verschillen in astma en allergie bij kinderen uit grote gezinnen. Niet het eerste kind, maar jongere kinderen hadden minder astma. Jonge broers en zusjes werden immunologisch getraind door de aanwezigheid van andere, oudere kinderen, die hen besmetten met stof, spuug en ander vuil. Via de mond leren jonge kinderen de wereld deels kennen; ook de bacteriën in hun omgeving. Strachan (2000) ontwikkelde daarvoor de hygiëne-hypothese, populair verwoord als: ‘a little dirt does not hurt’. Je hebt ‘vuil’ nodig, lees bacteriën en schimmels om je immuunsysteem te trainen en te vormen.

Duitsers wisten het ook, zij hebben het over ‘Dreck reinigt den Magen’. Na de val de Duitse Muur in 1989 blijkt, dat de voormalige Oost-Duitse leefomgeving aanleiding was voor minder astma, ondanks de rokende en stinkende Trabant, die overal rond reed. Wellicht was het politiek en ideologisch niet ideaal, immunologisch was het een stuk beter voor jonge kinderen. Enkele jaren later waren de verschillen tussen Oost en West qua astma opgeheven. Helaas voor de Oost-Duitse kinderen, want ze kwamen er even slecht af als de West-Duitse nadat ze de leef- en eetgewoonten hadden overgenomen uit de Westerse samenleving (Heinrich et al., 2002).

Ook Weston A. Price wist het al aan het einde van zijn wereldwijde zoektocht in de 1930er jaren. Hij zag, dat de voedingsgewoonten van natuurlijk levende volkeren de crux waren voor de reductie van cariës, voor natuurlijke geboortes zonder keizersnede, voor kinderen zonder allergie en astma; kortom een levensstijl om een gezonde volgende generatie voort te brengen. Wat in zijn ogen de 15 onderzochte volkeren wereldwijd verbond, was de consumptie van rauwe en rauw-gefermenteerde producten. Verder was er oog voor het belangrijke immunologische tijdsvenster rondom zwangerschap en geboorte met tal van vetrijke speciale streekproducten (zoals vis-eieren, rauwmelkse Alpiene boter hoog in omega-3 vetzuren).

Tenslotte, de boerderijkinderen en met name diegene die op een melkveehouderijbedrijf zijn opgegroeid. Ook zij hebben een veel lagere astma- en allergie-incidentie, wanneer zij in contact kwamen met boerderijvuil, met urine-verrijkte stallucht en rauwe melk dronken. Vooral onder de Amish-kinderen zijn er erg weinig allergische problemen, waarschijnlijk, omdat daar de beschermende factoren gestapeld worden (grote gezinnen, meewerken op de boerderij, in contact komen met vuil, zwangere moeders werken mee en natuurlijk de rauwe koemelk). Wij hebben al eens eerder beschreven, hoe de hittegevoelige wei-eiwitten hierin een beschermende rol spelen. De resultaten correleren zeer goed met het onveranderde beta-lactoglobuline (holo-BLG), dat zowel in de urine als de koemelk wordt afgescheiden. Andere dieren op de boerderij en met name honden geven aanvullend bescherming, eveneens te verklaren door de structuurovereenkomsten tussen wei-eiwit BLG en allergenen uit hondenharen, de familie van de lipocalines.

Zaaien van een gezond microbioom

Immunologisch gezonde boerderijkinderen hebben een verder ‘gerijpte’ darmflora dan kinderen die allergie en astma ontwikkelden. Zo’n darmflora ontwikkelt zich in eerste instantie door de suikers in de moedermelk (human oligosachariden), waarop het darm-microbioom worden gezaaid en als een ecosysteem uitgroeien (Stewart et al., 2018). Er zijn tal van factoren die kinderen een valse start in het leven geven, zoals een keizersnede of (meervoudige) antibiotica in het 1^e levensjaar. Echter, er is een reeks aan mogelijkheden, die het kleine kind op de goede weg brengen een rijke, evenwichtige, beschermende darmflora op te bouwen. Onderzoekers claimen allemaal hun bijdrage en bouwen hun bevindingen vaak uit tot de beste oplossing. Zo laten Chinese onderzoekers inderdaad zien, dat wanneer je astma muisjes grond (aarde) voert, de darmflora verandert en de allergische reactie afneemt (Li et al., 2024). In ons eigen onderzoek aan de UU konden we aantonen, dat astma-muisjes gebaat waren bij rauwe melk, niet de verhitte melk (Abbring et al., 2017). Aarde en rauwe melk hebben ogenschijnlijk in eerste instantie niets met elkaar te maken, maar essentieel is waarschijnlijk de bijdrage die beide leveren aan het sturen van het immuunantwoord.

Uiteindelijk gaat het erom, dat de maatregelen samen een bijdrage leveren, die het immuunsysteem tot rust brengen, ervoor zorgen dat er geen oververhitte immunologische antwoorden komen in de vorm van rode huid, geen lucht krijgen of een anafylactische shock. Vaak is er sprake van opstapelende, positieve effecten.

Koppelen van inzicht in een one-health-benadering

Er komt aandacht voor een meer natuurlijke levensstijl, meer preventiemaatregelen om het jonge darm-microbioom van opgroeiende peuters en kleuters te verrijken, zodat op latere leeftijd geen allergie en astma ontstaat. Het zou echter mooi zijn, als in een onderzoek aanpak ook inzicht wordt gecombineerd, effecten worden gestapeld, zoals de idee is achter de ‘one-health-benadering’. Het mag zo zijn, dat contact met grond, het spelen met zand en aarde een bijdrage levert aan de immuunontwikkeling en na Finland zal er nu in Nederland waarschijnlijk ook minstens 10 jaar onderzoek aan worden besteed. Onderzoeksleider van de Leidse Universiteit Penders zegt in Dagblad Trouw, dat in ‘bosgrond ziekteverwekkers en parasieten kunnen zitten, dus dat moet je goed in de gaten houden….’ Wellicht krijgen we over 10 jaar gecertificeerde bosgrond, geschikt voor speelplaatsen. Vervolgens gaat Penders echter verder over rauwe melk: ‘…een ander voorbeeld is rauwe melk. Er zijn aanwijzingen dat het de kans op allergieën verlaagt, maar je kunt er ook ziek van worden. Daarom zou ik (lees: Penders) het drinken van rauwe melk zeker niet als maatregel willen doorvoeren….’. Penders gaat helaas aan een paar dingen voorbij. Ten eerste heeft de NVWA vanaf 1 jan 2025 de consumptie van rauwe melk verder mogelijk gemaakt, met name door het invoeren van geregelde controle op zoonoses. Net als in Duitsland, waar Vorzugsmilch al vele 10-tallen jaren probleemloos geconsumeerd wordt, ook door kinderen. Verder kun je rauwe melk ook fermenteren, en aanbieden als rauwmelkse kefir. Wanneer je dat netjes doet, dan zijn in 1x de meeste gevaren die telkens genoemd worden rondom rauwe melkconsumptie, verdwenen. Bovendien bied je een verzuurd product aan dat per ml meer dan 1 miljard bacteriën plus nog vele schimmels bevat. Een mooi aanvulling op bosgrond.

Ook rauwe en rauw gefermenteerde producten leveren een bijdrage aan de immuunontwikkeling, maar volwassenen gebruiken het ook om problemen qua stoelgang, vertering, huid te verbeteren (Baars et al., 2019). Wanneer het gaat om het verrijken van de darmflora en men tegelijkertijd de angst voor rauwe melkconsumptie wil wegnemen, is het zinvol de focus te verleggen naar rauw gefermenteerde melkproducten zoals kefir. Ook daar konden we al laten zien, net zoals bij de rauwe melk, dat rauwmelkse kefir een allergische reactie onderdrukt (Baars et al., 2025).

En eigenlijk wisten de Russen dit ook al. Kefir is een gefermenteerd product uit de bergen van de Kaukasus (volgens de Russen) of heeft zijn oorsprong bij de volkeren uit de Tibetaanse hoogvlakte (volgens de Chinezen). Overgewaaid naar Europa ontstonden einde 19e eeuw al kefir-kuuroorden. Nieuw onder de Nederlandse zon is, dat je rauwmelkse kefir in bio-kwaliteit kunt krijgen van antibioticavrije melkkoeien. Ook is er rauwmelkse geitenkefir in bio-kwaliteit te verkrijgen.

Conclusie

‘One-health’ is het wegkomen van een immunologisch ziekmakende Westerse leefstijl, anders eten, anders opgroeien, weer met ‘vuil’ leren omgaan. Of het dan belangrijk is, precies te weten of zuurkool, grond, de koestal of rauw (gefermenteerde) melk een rol speelt, is voor de praktijk minder interessant. Belangrijker lijkt het niet te wachten met de omzetting en de inzichten uit de verschillende epidemiologische onderzoeken op te pakken en gewoon te kijken, wat mensen vroeger, uit ervaring, deden.

Literatuur

• Abbring, S., Verheijden, K. A., Diks, M. A., Leusink-Muis, A., Hols, G., Baars, T., … & van Esch, B. C. (2017). Raw cow’s milk prevents the development of airway inflammation in a murine house dust mite-induced asthma model. Frontiers in immunology, 8, 1045.
• Baars, T., Berge, C., Garssen, J., & Verster, J. (2019). The impact of raw fermented milk products on perceived health and mood among Dutch adults. Nutrition & Food Science, 49(6), 1195-1206.
• Baars, T., van Esch, B., Diks, M., van Ooijen, L., Zhang, Z., Dekker, P., … & Kort, R. (2025). Higher bacterial diversity, bioactive peptides, and enhanced immunomodulatory effects in raw milk kefir made with defined starter cultures compared to backslopping methods. International Dairy Journal, 106202.
• Heinrich, J., Hoelscher, B., Frye, C., Meyer, I., Wjst, M., & Wichmann, H. E. (2002). Trends in prevalence of atopic diseases and allergic sensitization in children in Eastern Germany. European Respiratory Journal, 19(6), 1040-1046.
• Li, M., Li, N., Dong, Y., Zhang, H., Bai, Z., Zhang, R., … & Zhou, D. (2024). Soil intake modifies the gut microbiota and alleviates Th2-type immune response in an ovalbumin-induced asthma mouse model. World Allergy Organization Journal, 17(4), 100897.

• Roth-Walter, F., Afify, S. M., Pacios, L. F., Blokhuis, B. R., Redegeld, F., Regner, A., … & Jensen-Jarolim, E. (2021). Cow’s milk protein β-lactoglobulin confers resilience against allergy by targeting complexed iron into immune cells. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 147(1), 321-334.
• Stewart, C. J., Ajami, N. J., O’Brien, J. L., Hutchinson, D. S., Smith, D. P., Wong, M. C., … & Petrosino, J. F. (2018). Temporal development of the gut microbiome in early childhood from the TEDDY study. Nature, 562(7728), 583-588.
• Strachan, D. P. (2000). Family size, infection and atopy: the first decade of the’hygiene hypothesis’. Thorax, 55(Suppl 1), S2.

Website NOS: In Finland keldert het aantal astmapatiënten, wroeten in de aarde helpt (15 maart 2025)