Wij zijn tegenwoordig zo gewoon om kiemen te bestrijden. Schoon betekent voor velen bacterievrij. Bacteriën zijn eng, en reclames doen ons geloven, dat we desinfectiedoekjes en desinfectiemiddelen moeten gebruiken om niet besmet te worden. Dit geldt ook in de veehouderij.
In de (melk)veehouderij kampt men inmiddels ook met antibiotica-resistentie en het onwerkzaam worden van geneesmiddelen. Door het veelvuldig gebruik van verschillende types (generaties) antibioticum komt ook de humane ziektebestrijding steeds meer onder druk te staan. Wanneer moet je bestrijden, wanneer op zoek om de eigen afweer te versterken? Eigenlijk zou je antibiotica moeten zien als een noodrem, een levensreddend middel om levensbedreigende ziekte te bestrijden en de dood te voorkomen. Echter, zo werd en wordt antibiotica niet ingezet in de veehouderij. Voor heel veel infectieziekten worden antibiotica vrij automatisch gebruikt. Parallel aan de doodlopende weg van het veelvuldige antibioticagebruik moet de melkveehouderij ook anders gaan nadenken over het gebruik van desinfectiemiddelen.
Dagelijks melken, dagelijks dippen
Nadat een koe gemolken is, wordt gebruik gemaakt van een desinfectans, verpakt in speen-dipmiddelen. De theorie is, dat na het melken de openstaande kringspier onderaan de speen (het slotgat) de gelegenheid geeft om bacteriën door te laten, de uier in. Hierdoor kan de uier geïnfecteerd raken te vergelijken met borstontsteking bij zogende vrouwen. Om dit te voorkomen, laat de veehouder zijn koeien nog een uurtje aan het voerhek staan, zodat het slotgat sluit voordat de koe weer in een ligbox vol met bacteriën gaat liggen. Als extra veiligheid wordt na het melken elke speen ondergedompeld in een vloeistof, die een jodium-desinfectans bevat.
Italiaanse onderzoekers (Addis et al., 2024) wilden weten, of er geen alternatief was voor een dergelijk ‘bestrijdingsmiddel’. In plaats van een joodhoudend middel koos men voor een middel of basis van nisine-producerende melkzuurbacteriën. Nisine is een ‘natuurlijke’ stof, dat een remmende werking heeft op de groei van bacteriën. Bacteriën kunnen nisine uitscheiden om andere bacteriën te doden of te remmen en zo hun omgeving schoon te houden.
In het 3 maanden durende onderzoek werd gebruik gemaakt van een stam (FT27) van Lactococcus cremoris. Voluit heet deze melkzuurbacterie Lactococcus lactis ssp. cremoris. De specifieke nisine producerende stam wordt ook al in kaaszuursels toegevoegd (nisine-zuursel). Hierdoor is de kans op ongewenste bacteriegroei, die tot gasvorming leidt in de kaas, verminderd. Het blijkt namelijk, dat nisine de groei van bacteriën die uierontsteking (Streptococcus agalactiae, Str.uberis of Str.dysgalactiae) of E.coli-bacterien die veel gasontwikkeling geeft (waterstofgas, wat veel kleine gaatjes in de kaas geeft), onderdrukt. De eigenschap van nisine om ongewenste Streptococcen terug te dringen bleek te werken, wanneer je het gebruikt in een speen-dipmiddel.
Dippen met nisine
In het experiment werden de spenen van melkkoeien na elke melkbeurt consequent of met een jodiumhoudend (controlegroep) of met een nisine-houdend middel op basis van Lactococcus cremoris FT27 (proefgroep) gedipt. Men keek wat er gebeurde in twee groepen koeien: die met een laag celgetal (= gezond) of met een verhoogd celgetal (= een vorm van uierontsteking). (Notabene: het celgetal telt de dode en levende cellen in de melk en dient als een maatstaf voor een gezond of een geïnfecteerd uier).
Door de nisine-dip ontwikkelden zich in koeien met een gezond uier (laag celgetal) tegen het einde van de proef een hogere concentratie aan antimicrobiële peptiden. Koeien die al uierontsteking vertoonden (hoog celgetal) hadden niet alleen meer antimicrobiële, maar ook peptiden met een immuunafweer-functie.
Daarmee had de nisine-dip vergelijkbare uitkomsten als de behandeling met Jodium-dip. Echter de ene (Jodium) is gericht op bestrijding van kiemen, de andere (nisine) op het verhogen van de afweer.
Meerwaarden van rauwe melk stapelen
In de VS stijgt de consumptie van rauwe melk. Nederland zal binnenkort ook toestaan om onder voorwaarden rauwe melk te mogen verkopen in winkels en rechtstreeks aan consumenten. Mensen die rauwe melk willen kopen, zijn waarschijnlijk consumenten die de meerwaarde van rauwe melk waarderen. Voor veehouders is het de opgave om niet alleen zomaar een rauwe melk te leveren, maar ook te communiceren, dat zijn/haar melk biologisch is en afkomstig uit de graasveehouderij, dat wellicht de kalveren bij de koe mogen blijven en/of koeien hoorns hebben. Voor consumenten geldt, dat zij in de rauwe melk meerwaarde zien. Een belangrijk koopargument zal zijn, dat de melk antibioticavrij gemolken wordt. Hier komt de nisine-dip om de hoek kijken. Het kan veehouders helpen om de uiers gezond te houden zonder het gebruik van gangbare Jodiumhoudende, traditionele dipmiddelen, die niets anders zijn als een bestrijdingsmiddel. Nisine-dip versterkt eerder de eigen afweer bij de koeien.
Literatuur
- Addis, M. F., Maffioli, E. M., Gazzola, A., Santandrea, F., Tedeschi, G., & Piccinini, R. (2024). Impact of a teat disinfectant based on Lactococcus cremoris on the cow milk proteome. BMC Veterinary Research, 20(1), 447.
