“Let food be thy medicine, and medicine be thy food.
Everything in excess is opposed to nature.
All disease begins in the gut.”
Drie uitspraken van de Griekse arts en filosoof, die leefde 460-370 voor Christus. Hippocrates wordt gezien, als één van de grondleggers van de moderne geneeskunde. Hij deed uitspraken, die aansluiten bij het huidige ecologisch en epidemiologisch inzicht.
- Laat voeding uw medicijn zijn en medicijn uw voeding.
In de Amerikaanse rauwe melkbeweging gaat het verhaal, dat de Food and Drug Administration (FDA) consumenten van rauwe melk terugwees met de opmerking, dat als je ziek bent (astma, allergieën) je maar naar een dokter moet gaan en niet naar een boer die rauwe melk levert. Kennelijk was het Hippocratische inzicht bij de FDA niet bekend en was men niet op de hoogte van het laatste wetenschappelijk inzicht. Zo is er de DOHAD-onderzoeksgemeenschap, die zich bezig houdt met de vroege ontwikkeling van het kind. Het inzicht groeit, dat de aansturing van de gezondheid al voor de geboorte begint met name als het om de ‘non communicable diseases’ gaat, die aandoeningen die niet op infectie-overdracht berusten. Sommigen hebben het over de belangrijke periode, aangeduid als -9 tot +9 maanden (= zwangerschap t/m fase van borstvoeding), anderen breiden het uit tot de fase, dat het immuunsysteem uitgerijpt is (t/m 2-3 jaar). Er liggen reeksen van studies naar boerderijkinderen en kinderen met een antroposofische achtergrond, die een veel betere gezondheid hebben dan kinderen met gelijke genetische achtergrond, maar die de leefstijl ontberen. Voeding speelt een belangrijke rol, naast geboorteproces en vroeg en herhaald antibiotica-gebruik in de preventie van astma en allergieën. Rauwe melk wordt inmiddels als een op zich staande factor gezien, die beschermd tegen astma, allergie en hooikoorts, ook bij niet-boerderijkinderen (Perkin et al, 2007). In dit licht is ook het werk van de tandarts Weston A. Price van belang, aangezien hij een uitgebreide studie deed naar de voedings- en leefgewoontes van volkeren, voordat de huidige voedingsindustrie haar invloed deed gelden. Price’s studie is een soort ‘nul-studie’, een referentie, hoe mensen zich zonder artsen en tandartsen, maar op basis van voedings- en leefgewoontes gezond bleven, generatie op generatie. Het werk van Price laat zien, hoe mensen kennis ontwikkelden, opdat er een gezonde nieuwe generatie geboren kon worden, aldus één van de motto’s, die Price optekende bij de Inuit, de Eskimo’s uit Groenland: ‘wij voeden ons zo, opdat wij een gezonde volgende generatie kunnen voortbrengen’. Price kwam tot de slotsom, dat hetgeen de volkeren met elkaar verbond, was de opname van rauw- en rauw-gefermenteerde producten en aandacht voor de vetoplosbare vitamines (A, D, K2). Daarnaast ontdekte Price, dat er kennis was over de inname van producten met een hoog gehalte aan omega-3 vetzuren. Het zijn vaak deze ‘sacred foods’ die een rol speelden bij de opstart van het nieuwe leven (Price, 2009).
- Overdaad schaadt
Aan het einde van de levensloop staat de uitdaging om gezond oud te worden en hoe je de levensduur kan beïnvloeden? In studies naar de leef- en omgevingsfactoren van mensen die bovengemiddeld oud worden, de zg Centenarian-studies (Centenarians zijn >100-jarigen) worden eveneens correlaties gelegd tussen leefstijl en uitkomst, hier een hoge leeftijd in gezondheid. Er zijn verschillende delen in de wereld, waar vele gezonde ouderen te vinden zijn, de zg Blue Zones: Sicilie, Costa Rica, Okinawa en California (Buettner, 2009). Ook hier de vraag, wat deze mensen met elkaar verbindt, behalve misschien een gelukkig DNA. Kenmerkend is, dat zij tot op hoge leeftijd actief in hun beroep zijn, betrokken zijn en dat zij opgenomen zijn in een sociale structuur van familie en dorp. In hun voeding verbindt zich ook hier het hoge aandeel omega-3 vetzuren (in vis, schapenkaas of walnoten). En ze zijn veelal slank.
Ook zijn er dierstudies verricht naar de invloed van de dagelijks hoeveelheid voeding en levensduur. Ongeacht de voedingssamenstelling komt uit deze dierstudies, dat je langer leeft, als je de calorie-inname per dag reduceert. De aanbeveling is om dagelijks slechts 80% van je voedingsbehoefte op te nemen (Al-Regaiey, 2016). Bij ratten, die geen keuze hebben in hun kooi, werkt dit. Mensen kunnen zich maar moeilijk vrijwillig beperken, als het om voeding gaat. Dat we wereldwijd hetzelfde aantal mensen hebben met overgewicht als mensen die dagelijks hongeren, laat zien, dat de verleiding van voedsel groot is.
- Alle ziekten vinden hun oorsprong in de darm
Steeds groter wordt het inzicht in de verbinding tussen ‘gut en brain’, ‘the axis between gut and psyche’. De samenstelling van het darmkanaal wordt in relatie gebracht met autisme, obesitas, astma en allergieën (Kumati et al, 2016). Poep-transplantaties en andere methoden om de darmflora te manipuleren, laten zien, dat verandering van flora leidt tot verandering van ziektebeeld, tot herstel (Zhang et al, 2016). In 2015 worden er al ruim 200 wetenschappelijke publicatie gevonden over ‘fecal transplant’ (Bojanova et al, 2016). Ook hier speelt de voeding een cruciale rol en is er veel aandacht voor de zg pro- en prebiotica. Het zijn onder meer de gefermenteerde voedingsmiddelen, kefir, yoghurt of kaas, die òf direct bacteriën aanleveren voor de darmflora (probiotica) òf vaak vezelrijke voedingsmiddelen die een voedingsbodem zijn voor de groei van de darmflora (prebiotica). In gefermenteerde producten wordt gebruik gemaakt van een reeks van melkzuurbacteriën die een belangrijke bijdrage leveren in de darmflora. Hun stofwisselingsproducten, onder meer vitamines, maar ook boterzuur en andere kort-ketenige vetzuren, vormen de basis voor een gezonde darm.
Net zoals in de biologisch-dynamische landbouw de plant niet direct bemest wordt, maar indirect via het bodemleven met stalmest, gier en compost, zo voeden wij onze darm met nutrient-dense, rauwe en rauw gefermenteerde producten en vezels, opdat daaruit lichamelijke en geestelijke gezondheid kan ontstaan, aldus Hippocrates.
Foto: rauwmelkse kaas uit Ierland: Fermoy farmhouse cheese
