Take home message
- De wereld verzinkt in plastic. De makers van plastic geven aan, dat recycling de oplossing is. Een jaar lang hebben Duitse documentairemakers onderzocht hoe recycling plaatsvindt en komen tot de conclusie: recycling van ons plastic is een grote leugen. Het is een sprookje, waar we door reclame in verlokt worden, op onze verantwoording worden gewezen, om afval te scheiden voor een betere toekomst van onze (klein)kinderen. Maar het werkt niet!
Hoeveel tijd nemen we nog?
Het is een bekend fenomeen: onze maatschappij ‘lost zijn problemen op’ door het nemen van een wissel op de toekomst. Of in andere woorden, we schuiven het probleem voor ons uit naar de toekomstige generaties. Maar hoeveel tijd hebben die nog om de CO2-problemen op te lossen, om de wereld van plastic te ontdoen of om de stikstofneerslag te verminderen? Het gaat niet alleen om het plastic, het gaat eveneens om ons energiegebruik, ons verbruik van de planeet, of de eindige grondstoffen.
Kringloop-plastic-economie, feit of fictie?
In Duitsland wordt per jaar ca 6 miljoen ton (6.000.000.000 kg) plastic afval geproduceerd. Omgerekend is dit per jaar per inwoner ruim 72 kg plastic afval. Verpakkingen zijn sinds 30 jaar uitgerust met een groen label (grüne Punkt), wat betekent dat de producent meebetaalt aan het recyclen van het materiaal. Een voorbeeld van een convenant tussen overheid en industrie. Duitsland werkt al lang met de gele zak (Gelbe Sack), vliesdunne afvalzakken waarin alleen te recyclen afval (blik, plastic) in terecht moet komen. Daarnaast uiteraard het glas in de glasbak en het groen afval in de groene ton. Theoretisch blijft er dan een vierde reststroom over, dat in de grijze ton beland. In een reeks enorme scheidingsmachines wordt het recyclebare afval uit de gele zak verkleind en gescheiden. Aan lopende banden staan mensen om met de hand de resten van foute plastics er nog uit te grijpen. Uiteindelijk zijn er vele fracties van afval: types kunststof, blik, polyethyleen (veelal wasmiddelverpakkingen), etc. Het drama is echter, dat slechts 5% van dit plastic afval wordt gebruikt om nieuwe plastics uit te maken, en wel met name uit de polyethyleen verpakkingen. Voor levensmiddelen mag het niet gebruikt worden: te minderwaardig (meerdere lagen) en te vervuild (bedrukt, kleur). Onze plastic yoghurtbekers (als voorbeeld) stammen daarom eigenlijk altijd uit nieuwe zuivere grondstoffen.
Plastic en olie
Nieuw plastic wordt uit aardolie gemaakt. De olie- en chemie-industrie verdienen veel geld aan het maken van nieuwe plastics. Het is goedkoop, zuiver en kan daarmee uitstekend concurreren tegen al het minderwaardige plastic dat uit de recycling komt. Jaarlijks wordt er wereldwijd 400 miljoen ton nieuw plastic (400.000.000.000 kg) geproduceerd, elk jaar groeit de omzet verder. Voor de olieproducenten is dit een belangrijke afzetmarkt en bron van inkomsten.
Woorden als ‘herbruikbaar, recyclebaar’ geven slechts aan, dat de mogelijkheid bestaat tot hergebruik. Het betekent niet dat dit ook daadwerkelijk gebeurt. Als het recyclebare plastic te slechte kwaliteit heeft, dan kun je het alleen nog maar ‘down-cyclen’, omzetten in een minderwaardig plastic, zoals bijvoorbeeld plastic liggers voor het treinspoor. Geen eiken balken meer of een betonnen ligger, maar eentje uit plastic. Al met al voor bijna een goudprijs, want de subsidies om dergelijke alternatieve plastic liggers te maken, is enorm. Door niet te recyclen, maar te down-cyclen, raakt men in totaal ongeveer 40% extra van de plastic afval kwijt in producten als deze plastic liggers. Weg kringloop, want niet meer dan 5% wordt echt als 2e hands-verpakking gebruikt. We geloven in hergebruik, maar in de praktijk wordt meer dan 90% van de plastics jaarlijks opnieuw uit nieuwe grondstoffen geproduceerd. De manier waarop wij met onze afvalscheiding omgaan in de hoop in een kringloop-economie te komen, is daarom een vorm van green-washing, het is een geloof.
Naast het down-cyclen verdwijnt het plastic afval tenslotte toch in de verbrandingsovens. Bijvoorbeeld voor de zeer veel energie vragende productie van cement. Het gekke daarbij is, dat het veel toegevoegde energie kost om het plastic afval tot een brandstof te maken. De wereld staat op zijn kop, wanneer tegenwoordig de cementproducent betaald krijgt om het afval-plastic te gebruiken als energiebron. Geld toe om cement te maken. Plastic-afval neemt intussen 70% van de energiekosten voor zijn rekening om in Duitsland cement te produceren.
Op andere plekken wordt het plastic-afval gebruikt om stroom en warm water op te wekken, niets anders dan een klassieke steenkool-, bruinkool- of gasgestookte stroomproductie. Stroom uit rest-plastic wordt gepresenteerd als een vorm van ‘groene energie’. Het groene label wordt verkregen, omdat dergelijke fabrieken het afvalprobleem uit de steden ‘oplossen’, ondanks dat er aan de oorsprong van plastic aardolie ligt. Er is een groeiende berg plastic afval, die weg moet.
Export van plastic afval
Naar Duitse definitie valt ook de export van rest-plastic onder de noemer ‘gerecycled’. Echter hier wordt het helemaal duister over welke kringloop we het nog hebben. Tot 2018 ging het plastic afval vanuit Europa en de VS naar China, in enorme zeecontainers. Nu zijn deze grenzen dicht. Armere Aziatische landen werden de nieuwe afzetgebieden van ons plastic afval, maar ook Turkije meldde zich sinds 2020. Over de weg wordt er zelfs illegaal plastic afval Turkije in gesmokkeld. In West-Europa hebben wij verboden om nog langer plastic te storten, in Turkije wordt op illegale wijze veel geld verdient met het storten en verbranden van Westers afval. Er zijn plaatsen bekend, waar vier maanden lang een verstikkende, zwarte rook was door plastic-verbranding in de open lucht. Bergen met een soort as, gemengd met resten plastic blijven achter in het landschap.
Het probleem ligt in de enorme verdiensten aan afvalverwerking, in het leven geroepen door Europese regeringen. Het leidt tot maffiose praktijken om afval ergens in de wereld ‘kwijt te raken’.
Waarom kan recycling het plastic-probleem niet oplossen?
De industrie blijft er telkens maar op hameren, dat wij het afvalprobleem (in de toekomst) gaan oplossen door de kringloop te sluiten. Wat klopt hier echter niet?
Wanneer je de kringloopgedachte vergelijkt met het bedrijfssysteem in de ecologische landbouw, dan gaat het om een kringloop van organische stoffen, die aangevuld worden met mineralen (meestal kalk, fosfor en kali) van buiten. De kringloop is gebaseerd op producten die in het leven opgenomen en verwerkt kunnen worden. Uit een levende bodem groeien voeder- en voedingsgewassen die de landbouwhuisdieren en de mensen voeden. Stro van de granen wordt gemengd met mest en urine van de dieren om zo in een kringloop op het land terug te keren. Een organische kringloop.
Deze kringloop in de landbouw is op geen enkele manier te vergelijken met het woord kringloop in de kunststof- en plastic-industrie. Het belangrijkste probleem is en blijft, dat plastic niet wil afbreken. Er blijven namelijk altijd producten over die niet in de kringloop terug te voeren zijn: vliegas uit de verbranding van huisvuil bijvoorbeeld is een onverwerkbaar, onafbreekbaar product dat onder snelwegen wordt gelegd. De enige manier om van het probleem af te komen is het vermijden van plastic en kunststof. Technologie kan het probleem niet oplossen, wij moeten af van onze plastic-verslaving vanwege het gemak. Ook tot medio 20e eeuw konden we zonder plastics, waarom zou dat nu niet meer kunnen?
