In een podcast van Ruben Mersch (de Correspondent) bespreekt hij de gezondheidsparadox in onze maatschappij met als ondertitel ‘we zijn steeds gezonder, maar ook steeds zieker’. De kern van zijn betoog is, dat we steeds meer meten, steeds meer afwijkingen vinden en telkens verder de norm verschuiven qua gezond-zijn-definitie. Hierdoor lijken we steeds vaker (op papier) zieker. Dit terwijl we eigenlijk steeds langer leven, en ook steeds meer gezonde jaren hebben aan het levenseinde. Kortom een paradox.
Ruben Mersch gaat in op het verschijnsel van de overdiagnose en laat zien hoe de gezondheidskosten stijgen doordat we a) steeds meer meten aan zieke en vooral ook ogenschijnlijk gezonde mensen, b) er door het verschuiven van normwaarden mensen steeds makkelijker in de categorie ‘ziek’ vallen en c) dat er vanuit de industrie ook druk is om te behandelen (en geld te verdienen) vanuit de motivatie om ziekte later te voorkomen.
Voorbeeld: Zo kan het gebeuren, dat je als 65-jarige besluit om een gezondheidscheck te doen qua hart- en vaatziekten. Je eet tenslotte veel kaas, boter en zure zuivel, wat officieel niet goed is voor je cholesterolwaarden. De arts test je vatenstelsel in onder meer je hals en stelt vast, dat het er allemaal goed uitziet, geen afzettingen. Zelf denk je, natuurlijk er wordt veel vitamine K2 opgenomen, wat zorgt voor harde botten en zachte vaten. Wat de arts echter zorgen baart, is dat de grenswaarden van je goede en slechte cholesterol in het bloed bereikt zijn. Weliswaar niet te hoog en niet te veel uit balans, maar hij adviseert je toch maar om preventief cholesterol-verlagers te gaan slikken.
Dit is precies een voorbeeld hoe Ruben Mersch aangeeft, dat we door diagnose ‘ziek’ verklaard worden, ondanks het feit dat er fysiek geen klachten zijn. Hij noemt tal van andere voorbeelden (gewrichten, kanker) hoe we door nieuwe diagnoses van een gezond mens tot een patiënt worden. Een zijdelings effect van overdiagnose is ook, dat men bang wordt: ‘ik heb kanker’. Medisch heeft men het dan ook liever over ‘vroeg-diagnose’, echter het is uiterst onduidelijk of hierdoor mensenlevens gered worden, aldus Mersch. We beginnen vast te behandelen, maar in de praktijk moet men vele mensen behandelen, die nooit klachten zullen ontwikkelen om één patiënt te redden. Gemakshalve wordt weggelaten, dat het gebruik van medicijnen ook niet zonder gevaren is. Medicijngebruik is één van de belangrijke doodsoorzaken, vooral als er sprake is van een opeenstapeling van medicijnen. Neveneffect is een steeds groter budget voor een onbetaalbaar wordend gezondheidsstelsel.
Rauwe melk diagnose
Ook qua veiligheid van rauwe melk kunnen we steeds meer meten, diagnosticeren. Ook verleggen we (dat wil zeggen de wetenschap, de controle-organisatie) telkens de grenzen om zo goed mogelijk op te komen voor de voedselveiligheid. Je kunt een (rauwe melk) -sector ziek verklaren door twee dingen te doen: a) overdiagnose en b) zeer strenge normen voor de veiligheid te stellen.
Zo is binnen enkele jaren in Duitsland een florerende markt van Vorzugsmilch afgebroken tot een markt waarin alleen de diehards het nog willen produceren. In 1989 werd EHEC voor het eerst gevonden in verband met het eten van niet goed doorbakken hamburgers. Het was niet zozeer de melk die een probleem had, maar de koe werd als potentieel gevaar aangewezen, en liever nog de stront van de koe. Aangezien stront ook in melk terecht kon komen, werd de rauwe melk een potentieel gevaar voor de volksgezondheid.
Er kwamen stapsgewijs strengere normen voor het leveren van Vorzugsmilch. Als eerste werden groepen mensen aangewezen, die men als immuun-zwak betitelde: ouderen, jonge kinderen en zwangere vrouwen. Zij moesten sowieso maar geen rauwe melk meer drinken. Vervolgens werden de grens tussen ‘veilige’ of onveilige’ melk met een factor 10 verlaagd voor het kiemgetal, Enterobacteriaceae en Staph.aureus-bacterie. Daarna begon men strengere normen te stellen, wanneer er een kiem gevonden was, er meer getest moest worden. Tegenwoordig mag een bedrijf niet langer meer rauwe en gepasteuriseerde melk in dezelfde ruimte produceren en last but not least is men begonnen om niet de melk zelf, maar de melkfilters te testen. Melkfilters bevinden zich in de melkleiding vlak voor de melk-koeltank en alle melk stroomt hierlangs. Het blijkt, dat de melkfilters nog veel vaker ‘positief’ testen en daarom creëer je als overheid meer veiligheid, wanneer je je hier op richt. Gevolg: niemand kan meer aan de norm voldoen, veehouders stoppen en er is geen consument meer die Vorzugsmilch kent. Een echte killer-strategie.
Terecht of onterecht?
Wetenschappers verdedigen, dat de consumptie van rauwe melk afgeraden moet worden vanwege de zoönotische gevaren. Wat hierin stoort is, a) dat men weigert te onderscheiden dat de ene rauwe melk, de andere niet is. Vorzugsmilch is niet hetzelfde als elke andere rauwe melk. Het is melk die uiterst zorgvuldig wordt gewonnen, gekoeld en in korte tijd geconsumeerd zal worden. Onderzoek (Berge en Baars, 2020) laat zien, dat de gevaren van Vorzugsmilch zeer gering zijn. Opvallend is, dat als er een ongewenste bacterie wordt gevonden, dat er in vrijwel alle gevallen niets meer wordt gevonden bij een herhaalde monstername. Het is dus de vraag of de diagnose klopt? Het Duitse RIVM, het Robert Koch Institut geeft zelf aan, dat Vorzugsmilch een zeer veilige melk is. Wat kun je nog verlangen als consument boven het predicaat van een ‘zeer veilige melk’? Daar komt bij, dat er niet of nauwelijks problemen met ziektes worden gevonden onder mensen. Wanneer rauwe melk in verband wordt gebracht met een uitbraak, of ziekenhuisopname, dan is er vrijwel altijd sprake van ‘gewone rauwe melk’, niet de streng gecontroleerde Vorzugsmilch.
Wat verder stoort, is b) dat men er zeer goed in is geslaagd om angst rondom bacteriën te verspreiden met tot gevolg, dat de consument zich steeds meer wendt tot verwerkte, gesteriliseerde voedingsmiddelen; melk als gepasteuriseerde melk of UHT-melk. Daarbij hebben de Duitsers zeer geraffineerd het woord ‘Trinkmilch’ geïntroduceerd. Wij zouden zeggen consumptiemelk met de subtiele suggestie dat niet-verhitte melk ondrinkbaar zou zijn. Jarenlang zijn de potentiële gezondheidsvoordelen van rauwe melkconsumptie bestreden en gebagatelliseerd. In en buiten Nederland is nauwelijks aandacht besteed aan het promotie-onderzoek van Suzanne Abbring (2019), waar toch inzichtelijk werd gemaakt, dat rauwe melk een bescherming biedt tegen de ontwikkelingen van astma en allergieën, inclusief koemelk-allergie. Echt goed vervolgonderzoek ontbreekt en ook ontbreekt het ten ene male aan een goede risico-analyse, waarbij een afweging wordt gemaakt tussen de nadelen en de voordelen. Er wordt alleen op de risico’s ingegaan.
Food commodity of voeding?
Rauwe melk is net als tarwe, koolzaad en suikerbieten een grondstof voor de industrie. De focus in de ogen van politici en wetenschap is dan veelal om de oplossingen bij de industrie te zoeken. De industriële oplossingen zijn die, waarin mogelijke elementen uit de rauwe melk geïsoleerd worden en zo mogelijk gepatenteerd worden aangeboden. Onderzoekers hebben bacteriën gepatenteerd, die gevonden zijn in gezonde boerderijkinderen, die niet lijden onder astma en allergieën. Onderzoekers hebben een koestal-pil ontwikkeld (en gepatenteerd), omdat het onverhitte wei-eiwit beta-lactoglobuline een sleutelrol speelt bij de reductie van astma en allergieën. Onderzoekers doen naarstig onderzoek naar alternatieve behandelingen van rauwe melk, zoals gamma-doorstraling en UV-behandeling, dat naar buiten toe als ‘koude-pasteurisatie’ wordt vermeld. Men weet, dat verhitting boven de 60oC negatief uitwerkt op de hittegevoelige wei-eiwitten, maar men vertrouwt gewone rauwe melk niet. Als je volgt, wat de babyvoedingsindustrie in haar premium-baby poedermelk verwerkt en hoe zij haar recepten aanpast, dan heeft dit te maken met de verworven kennis tussen rauwe melk en gezondheid. Rauwe (moeder)melk is nog steeds gelukkig de gouden standaard voor elk nieuw baby-leven.
Industriële oplossingen zijn oplossingen waar de melkveehouder nog steeds grondstoffenleverancier blijft. End-of-pipe oplossingen helpen je doorgaans niet om ook andere problemen in de keten op te lossen, zoals overproductie, gebrek aan weidegang, antibiotica gebruik, het scheiden van koe en kalf, etc. Wanneer je de veehouder in zijn kracht wilt zetten, dan kan de verkoop van veilige, rauwe melk (plus melkproducten en vlees) hem/haar op een andere manier een inkomen te verschaffen. Directe communicatie tussen producent en consument leidt tot betere productprijzen en een geringere afhankelijkheid van de industrie. Vooral wanneer meerdere waarden (dierwelzijn, grasgevoerde voeding, andere fokkerij, etc) worden nagestreefd, is de bewuste consument bereid ook meer voor het eindproduct, rauwe melk, te betalen.
Terug naar de overdiagnose
Overdiagnose als het om de verkoop van rauwe melk gaat, helpt niet om een florerende markt met een veilig product te ontwikkelen. Het hameren op alleen angst en een strategie om te vermijden, ook niet. Educatie van melkveehouders en van consumenten wel. Training van melkveehouders geeft een sterke reductie van de bacteriële gevaren. Veehouders moeten met name leren, hoe bacteriën in hun bedrijf, hun veestapel, hun drinkwater, hun melk kunnen komen en hoe zij zich kunnen handhaven en vermenigvuldigen. Zij moeten beter inzicht krijgen in veilige melktechniek, reiniging van melkmachines en koeienuiers. Zij moeten weten hoe bacteriën groeien en wat de invloed is van bewaartemperatuur. In de praktijk bestaan zulke bedrijven gelukkig al lang. Het is geen theorie, maar eerder een vraagstuk van voorlichting en educatie.
Daarbij is het zinvol om ‘de vinger aan de pols’ te houden om te voorkomen, dat er blinde vlekken ontstaan in een bedrijf en productieproces. Een zinvolle diagnose van de melk zelf is gewenst, ook in een regelmatige frequentie. Vorzugsmilch heeft 10-tallen jaren vanaf de jaren 1930 gefunctioneerd zonder dat er doden vielen. De overdiagnose en aangescherpte normen hebben niet tot minder problemen geleid, wel tot het verdwijnen van dit type rauwe melk. Neveneffect is, dat diegene die het meeste kunnen profiteren van een veilige rauwe melk, deze melk niet meer mogen drinken, althans als het aan de Duitse wetgever ligt. Je moet dan ook eigenwijs zijn of moed hebben om tegen deze adviezen in te gaan.
