Take home message
- Rauwe melk als psychobioticum staat centraal. De 12-weekse consumptie van vooral rauwe melk van Jersey koeien leidde tot veranderingen in de darmsamenstelling. Met name het geslacht Lactobacillus neemt toe in relatie tot de hoeveelheid rauwe melk die geconsumeerd werd. Een aantal kortketenige vetzuren in de darm neemt eveneens toe. De beleving van angst en stress is afgenomen.
- Onderzoek in muizen ondersteunt de invloed van rauwe melk op de darmen.
Ierse Jersey melk
Ierse onderzoekers volgden volwassenen (N=24; leeftijd: 30 jaar; BMI: 25,0; percentage vrouw: 54%) gedurende een 12-weekse training op een biologisch bedrijf (Ballymaloe Cookery School in Cork), (Butler et al., 2020). Vooraf en achteraf werden vragenlijsten ingevuld over gezondheid, stress, slaap en stemming, als ook een uitgebreide vragenlijst over hun voeding, een zg Food Frequency Questionnaire (FFQ), waarin in detail het voedingspatroon, inclusief hoeveelheden kon worden bepaald. Mensen aten gedurende die weken vrijwel uitsluitend biologisch voedsel, maar een belangrijke omschakeling was naar rauwe melk en rauwmelkse producten die van de Jersey koeien werden gemaakt. Zowel aan het begin als aan het einde van de periode werd een poepmonster genomen en geanalyseerd voor zowel het microbioom als de stofwisselingsmetabolieten.
Rauwe melk leidt tot verschillende veranderingen
Er waren verschillende veranderingen in de opname voorafgaand en aan het einde van de training (Tabel 1). Op basis van de FFQ werd bekeken, welke voedingsmiddelen toe- of afnamen, ook de berekende inhoudsstoffen, als verzadigd vet en vitamines. De hoogste significantie en sterkste stijging is in de hoeveelheid en aantal porties rauwe melk en rauwmelkse producten. Er waren slechts enkele mensen, die al vooraf rauwe melk consumeerden. De toename aan rauwe melk is bijna 1000%. Echter ook andere voedingsitems en -hoeveelheden veranderden. Hoewel niet significant op een niveau van P<0.05 is er een stijging van de vet-inname uit verschillende producten en een daling van fruit en groente.
Tabel 1. Voedingsmiddelen en inhoudsstoffen met een significante toename of afname; kortketenige vetzuren in de darm en veranderingen in stress en angst. De absolute waarde vooraf is weergegeven en de verandering na 12 weken als percentage ten opzichte van het startmoment. In de lijst zijn ook significante waarden opgenomen tussen P=0.05 en P=0.10. Significanties <0.05 zijn vet en italic afgedrukt.
| Voor | Stijging (%) | P-value | |
| vet (g) | 94 | 36% | 0.080 |
| Verzadigde FA (g) | 34 | 44% | 0.040 |
| Vitamine A (µg) | 715 | 110% | 0.005 |
| Vitamine B12 (µg) | 7.8 | 41% | 0.040 |
| Vitamine D (µg) | 3.6 | 42% | 0.090 |
| Rood vlees | 0.62 | 37% | 0.070 |
| Verwerkt vlees | 0.58 | -43% | 0.080 |
| Orgaan vlees | 0.04 | 175% | 0.010 |
| Vis | 0.55 | 24% | 0.040 |
| Gefrituurd | 0.21 | 43% | 0.030 |
| Aardappelen | 0.34 | 44% | 0.060 |
| Volvette melkproducten | 2.03 | 77% | 0.090 |
| Magere melkproducten | 0.21 | 71% | 0.020 |
| Fruit | 2.02 | -32% | 0.040 |
| Groente | 0.3 | -27% | 0.100 |
| Totaal melk (mL) | 177 | 8% | 0.600 |
| Volvette melkproducten | 2.03 | 77% | 0.090 |
| Magere melkproducten | 0.21 | 71% | 0.020 |
| Rauwe melk (mL) | 23 | 939% | 0.000 |
| Rauwe melkproducten | 0.01 | 11900% | 0.000 |
| Darm-metabolieten: | |||
| Propinaat | 14 | 16% | 0.091 |
| Valeraat | 2.3 | 9% | 0.049 |
| Psychische score: | |||
| Stress score (hoogste) | 19.58 | -23% | 0.026 |
| Angst-score (hoogste) | 7.67 | -28% | 0.004 |
De DNA-analyse van de darmflora laat een hoog-significante verandering zien (P<0.001) in het geslacht Lactobacillus, zonder verder de bacterie op soort- of stam-niveau te kunnen specificeren. Leuconostoc en Entercoccus veranderden niet. De psychotrofe bacteriën Pseudomonas en Acinetobacter, die veelvuldig in rauwe melk worden gevonden, werden niet in de darm aangetroffen. Verder werd tussen de cursisten de hoogte van Lactobacillus vergeleken en gecorreleerd met de individuele verschillen in melkconsumptie. Hier vonden de onderzoekers een significantie correlatie tussen de melk-inname en de toename van Lactobacillus (R=0.61*; P<0.001). Zowel de vondst in de darm van alle cursisten als de relatie tussen rauwe melkopname en hoeveelheid Lactobacillus (dosis-werking-relatie) zijn sterke aanwijzingen, dat de rauwe melk van invloed is geweest op de verandering in de darmflora. De relatie bleek te bestaan voor de zuivel als totaal als ook voor de hoeveelheid rauwe melk. De verschillen in Lactobacillus concentratie in de darm kon echter niet verder in verband worden gebracht met de gemeten slaap, angst, stress en activiteitsparameters. Wanneer de deelnemers echter in twee groepen werden verdeeld op basis van de startwaarde voor stress of depressie, dan was er wel een effect zichtbaar in mensen die een hoge stress-score of depressie-score hadden voor het begin van de cursus. Voor hen gold een afname in stress en depressie.
Tenslotte kon men veranderingen vinden in de kortketenige vetzuren in de poep van de deelnemers na 12 weken dieet. Het sterkste was de toename bij Valeriaanzuur (C5:0) en in iets minder sterke mate bij Propionzuur (C3:0), beide oneven vetzuren. Deze kortketenige vetzuren zijn stofwisselingsproducten van de darmflora en de toename van de Lactobacillen in de darm kan hiervoor verantwoordelijk zijn. De stijging van de Lactobacilli kan zijn door de verhoogde opname van Lactobacillen uit de melk, maar ook door een betere groei van deze bacteriën op de stoffen (suikers) aanwezig in de melk; melk als probiticum of als prebioticum. Met name het Valeriaanzuur is bekend als een stofwisselingsproduct van bepaalde bacteriën, die bijdragen aan het herstel van de darmflora (na bijvoorbeeld een infectie gevolgd door dysbiose van de darmflora).
Qua psychische belasting zag men afnames op twee gebieden, namelijk het gevoel van stress en angst. Echter alleen bij de groep die hier de hoogste score had, mensen met een lage (= normale) score lieten geen significante veranderingen zien.
De uitkomst van dit onderzoek lijkt sterk op hetgeen eerder door ons werd gemeld in de twee studies (Nl en USA), waar de effecten op de gezondheid werden beoordeeld na consumptie van respectievelijk vooral rauwmelkse kefir (Nl) en rauwe melk (USA). Ook hier zagen we een sterke verbetering bij mensen, die slecht scoorden voorafgaand aan de dieetverandering, namelijk zij die aangaven een slechte immuniteit te hebben, dan wel leden aan een chronische ziekte (Baars et al., 2019 a en b).
Kennelijk hebben mensen die er “qua gezondheid het slechtste aan toe zijn” meer baat bij de consumptie van rauwe melk en melkproducten. Belangrijk in het Ierse onderzoek is, dat men een verandering heeft gevonden in de darmflora en begeleidende vetzuren in het darmmilieu. Daarmee is het inzicht in de as tussen darm en psyche weer een stukje verhelderd. Rauwe melk als psychobiotum.
Rauwe melk en de darmflora van muisjes
Utrechtse muisjes werden op jonge leeftijd gevoerd met verschillende typen melk: rauw volvet, rauw ontvet, gepasteuriseerd volvet (Abbring et al., 2021). Er werd tegelijkertijd een allergiegevoeligheid opgewekt bij de dieren (Zg. tolerantiemodel) en aan het einde van de studie werden alle dieren met Ovalbumine (kippen-eiwit) getriggerd om hun allergiegevoeligheid te meten. Zoals eerder is beschreven, beschermt de opname van rauwe melk tegen latere voedselallergie. De allergiegevoeligheid treedt niet op bij de beide rauwe melk-typen (volvet, mager), wel bij de volvette gepasteuriseerde melk. Het is een duidelijke aanwijzing, dat de allergie-gevoeligheid ontstaat door de hittegevoelige eiwitfractie in de melk, niet het melkvet. Op diverse tijdstippen van de proef werden muizenkeutels verzameld. Deze keutels werden net als in het Ierse onderzoek hierboven onderzocht op hun DNA-samenstelling (microbioom sequencing op basis van bacterie-DNA).
Voordat de proefgroepen gevormd werden was het darm-microbioom van de muisjes gelijk. Na ruim 30 dagen behandeling zijn er op negen microbiele groepen verschillen tussen de groepen. Er zijn een aantal groepen (ordes, families, geslachten) verhoogd door consumptie van rauwe melk en in relatie met de productie van boterzuur (C4:0) in de dikke darm (onder meer de Clostridiales clusters). Verschillen waren al zichtbaar na 8 dagen consumptie, maar werden verstrekt bij de metingen op latere dagen. Dit kan betekenen, dat deze bacteriën de tijd nodig hebben om de darm te koloniseren. Gevonden werd, dat in de darmen van muisjes die met gepasteuriseerde melk gevoerd zijn, een verschuiving optreedt naar meer pro-inflammatoire bacteriën en een afname van anti-inflammatoire bacteriën. Het ontstekingspatroon in de darm wordt anders.
Conclusies
Hippocrates gaf al aan dat de gezondheid zijn grondslag heeft in het functioneren van de darm. Rauwe melk heeft een positieve invloed op het darmmicrobioom, wat zijn weerslag heeft op de lichamelijke en psychische gezondheid.
Literatuur
- Abbring, S., Engen, P. A., Naqib, A., Green, S. J., Garssen, J., Keshavarzian, A., & van Esch, B. C. (2021). Raw Milk-Induced Protection against Food Allergic Symptoms in Mice Is Accompanied by Shifts in Microbial Community Structure. International journal of molecular sciences, 22(7), 3417.
- Baars, T., Berge, A. C., Garssen, J., & Verster, J. C. (2019a). Effect of raw milk consumption on perceived health, mood and immune functioning among US adults with a poor and normal health: A retrospective questionnaire based study. Complementary Therapies in Medicine, 47, 102196.
- Baars, T., Berge, C., Garssen, J., & Verster, J. (2019b). The impact of raw fermented milk products on perceived health and mood among Dutch adults. Nutrition & Food Science.
- Butler, M. I., Bastiaanssen, T. F., Long-Smith, C., Berding, K., Morkl, S., Cusack, A. M., … & Dinan, T. G. (2020). Recipe for a healthy gut: intake of unpasteurised milk is associated with increased lactobacillus abundance in the human gut microbiome. Nutrients, 12(5), 1468.
