Take home message: Het potentiele risico op een COVID-19-infectie door consumptie van rauwe melk of rauwmelkse producten is uiterst gering. Nieuwe, aanvullende voorzorgsmaatregelen tijdens de verwerking zijn derhalve niet noodzakelijk. Bestaande aanbevelingen omtrent de omgang met en het vermijden van zieke mensen, gelden hier ook. Dergelijke mensen moeten niet werkzaam zijn in de voedselketen. Naast de discussie rondom een COVID-19 infectie staat de waarde die dergelijke melkproducten kunnen hebben in het licht van de ondersteuning van de immuniteit en de verbetering van de algehele gezondheid.
De SARS-CoV-virus familie
Het huidige SARS-CoV-2 (Severe Acute Respiratory Syndrome Corona Virus type 2) staat bekend als NCoV-19 of COVID-19 (Novel Corona-virus 2019). COVID-19 is gekoppeld aan de acute aandoening van de bovenste luchtwegen (koorts, hoest, malaise, vermoeidheid, kortademigheid en mogelijk andere symptomen). De belangrijkste manier van besmetting is via vochtdruppeltjes, die zijn uitgeademd door een zieke patiënt. In China veroorzaakte in 2002-2003 een ander Sars-Coronavirus een epidemie gekoppeld met ademhalingsproblemen. Nog een ander Corona-virus dat vergelijkbare luchtwegaandoeningen veroorzaakte, is het MERS-virus (Middle East Respiratory Syndrome). Een deel van de informatie met betrekking tot COVID-19 is afgeleid uit kennis van eerdere uitbraken met Coronavirussen.
Kan Corona overleven en zich verspreiden in voedsel?
Er zijn geen specifieke evaluaties gemaakt voor rauwe melk of rauwmelkse kaas. De vraag of het virus SARS-CoV-2 via voedsel kan worden overdragen, wordt hieronder kort geëvalueerd, ook waarbij gebruik gemaakt is van eerdere respiratoire Coronavirussen. De manier van verbreiden van COVID-19 past niet in epidemiologische modellen die bekend zijn bij de uitbraak van een voedingsmiddel. In Singapore, bijvoorbeeld, zijn COVID-19-patiënten vervolgd en onderworpen aan interviews om de wijze van verspreiding te achterhalen. Er kon geen enkele koppeling gemaakt worden met (besmet) voedsel of drank.
Wat kan er gebeuren, als kleine uitgeademde vochtdruppeltjes van een geïnfecteerde werknemer in een voedingsmiddel terechtkomen, dat vervolgens direct wordt geconsumeerd of gegeten zonder verdere pasteurisatie of sterilisatie? De kans echter, om COVID-19 uit een voedingsmiddel op te lopen, is ongelooflijk klein. Zelfs als voedsel besmet is, terwijl het wordt gemaakt of getransporteerd is, zal het, ongeacht de hoeveelheid virus dat het bevat, in de maag terechtkomen en niet in de longen. Een overzichtsstudie van waarin zowel experimentele als observationele studies van respiratoire virussen zijn betrokken, legt uit, dat respiratoire virussen zich vermeerderen via de luchtwegen. Dit is een geheel andere opname, dan de weg die het voedsel via de mond in maag en darmen terecht komt. Wel is de suggestie ontstaan, dat er mogelijk enige overdracht via de ontlasting van besmette patiënten is geweest op het cruiseschip van SARS-CoV-2, maar dit vraagt nog verder onderzoek.
Link: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1879625717301773
Er zijn niet voldoende gegevens, hoe lang het virus kan overleven in of op verschillende soorten voedsingsmiddelen. SARS-CoV-2 blijft eerder in leven op niet-poreuze oppervlakken zoals plastic en wordt afgebroken op organische oppervlakken, zoals karton en voedsel. Een recent onderzoek laat zien, dat de SARS-stam op karton tot 24 uur kan overleven. Afdoende bewijs dat COVID-19 niet via een voedingsmiddel kan worden overdragen, ontbreekt, maar de aanwijzingen uit ervaringsstudies geven aan, dat dit niet het geval is.
Nog een paar overwegingen: De overleving van een eerder SARS-virus in poepmonsters (link 1 hieronder) neemt af, naarmate de pH van het monster daalt (= lees: zuurder is), (Overleving is ca. 3 uur bij neutrale pH: 6-7). Als je deze pH vergelijkt met die van rauwmelkse kazen en andere gefermenteerde melkproducten, dan ligt de pH waarde veel lager. Verder is de nieuwe SARS-CoV-2 zeer vergelijkbaar met SARS-CoV-1 qua overlevingsvermogen.
Link 1. https://academic.oup.com/cid/article/41/7/e67/310340
Link 2. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.03.09.20033217v1.full.pdf
Tenslotte zijn de overlevingskansen van virussen onderzocht in relatie tot relatieve vochtigheid en temperatuur, en de overlevingskansen nemen af naarmate de luchtvochtigheid toeneemt. Dit zou betekenen, dat elke vorm van overleving in melk of daarvan afgeleide producten onmogelijk is.
Link: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3265313/
Wat betreft het onschadelijk-maken door verhitting, zijn de combinaties van temperatuur en duur van verhitting voor coronavirus niet volledig onderzocht. Wetenschappers veronderstellen wel, dat een temperatuur van 65° C gedurende ten minste 3 minuten afdoende is. Men gaat er verder vanuit, dat het virus zal reageren zoals andere ziekteverwekkers, waarbij een hittebehandeling bij hogere temperaturen een kortere inwerkingstijd vereist.
Is SARS-CoV-2 een zoönose?
De meeste virussen zijn zeer gastheer specifiek, maar ook welke cellen in een organisme ze kunnen infecteren. SARS-CoV-2 bindt zich aan Pneumocyten type II cellen in de longen van mensen. Verschillen in celoppervlak tussen gastheren maakt het voor het virus moeilijk om andere type cellen te infecteren. Sommige virussen verspreiden zich gemakkelijker tussen soorten dan andere, zoals het griepvirus. Echter zelfs bij een dergelijk virus is de verspreiding tussen gastheren (soorten) pas mogelijk na een mutatie van het virus. Het virus maakt derhalve eerst een sprong om vervolgens zich binnen de nieuwe gastheer te verspreiden. Er zijn enkele gevallen bekend van honden en katten die door mensen zijn geïnfecteerd, maar men neemt aan, dat geïnfecteerde dieren het virus niet verder kunnen verspreiden. Zij worden derhalve gezien als ‘doodlopende’ gastheren.
Er zijn geen aanwijzingen dat de huidige COVID-19 zich kan verspreiden naar herkauwers. Zou deze onwaarschijnlijke gebeurtenis zich voordoen, dan is de vraag of het virus dan in de melk terecht kan komen? Om te kunnen worden uitgescheiden via de melk van een besmet dier of mens, moet er een viremie zijn. Aanbevelingen voor vrouwen die borstvoeding geven, is dat het virus vooralsnog niet is gevonden in moedermelk. Dus, een mogelijke verspreiding door melk van herkauwers lijkt hoogst onwaarschijnlijk!
Zeer weinig virussoorten verspreiden zich overigens via de melk. De enige die in melk gevonden zijn, zijn het tekenbeet-virus (TBE) en mogelijk het runderleukemievirus. Er is echter geen oorzakelijk verband gevonden tussen het aantreffen van een TBE in de melk en de overdracht op mensen.
Dit artikel is geschreven door Dr. Catharina Berge. Als zelfstandig dierenarts en deskundige rondom rauwe melk en zoonosen heeft zij vragen over gevaren rondom COVID-19 beantwoord.
