In het tijdschrift Plos – Current outbreaks verscheen een analyse over de gevaren van de Amerikaanse rauwe melk markt (September 2018). Afhankelijk van lokale wetgeving vertonen de verschillende staten in de VS alle vormen van rauwe melkverkoop, die je overigens ook elders in de wereld tegen kunt komen (Tabel 1). Staten waar rauwe melk nog steeds illegaal is, nemen in aantal af.

Tabel 1. Vijf wettelijke regelingen om rauwe melk te kunnen (ver)kopen en de aantallen staten in de VS in het jaar 2004 en 2017

	2004	2017
1. Legale verkoop via tussenhandel en markten	10	12
2. Alleen verkoop via herd- of cowshares	4	10
3. Alleen verkoop op de boerderij	14	15
4. Verkoop op boerderij als diervoeding	4	5
5. Geheel verbod op rauwe melk verkoop	19	9

Wanneer naar de bereikbaarheid voor de consument kijkt, dan leiden eigenlijk alleen punt 1 en 2 tot een zekere verbreiding van rauwe melk. In Nederland en vele andere EU landen geldt punt 3. Hier moet je als consument veel moeite doen om je melk op te halen en dit is alleen aantrekkelijk, als er ook een boerderijwinkel bij betrokken is of als de boerderij echt op je dagelijkse route ligt. Legale verkoop (1) loopt gewoon via tussenhandel en ook via weekmarkten. Herdshares (2) is een creatieve oplossing om het risico van de boer naar de consument te verleggen: ik koop geen rauwe melk, maar ben de eigenaar van een ¼ koe samen met 4 andere gezinnen / personen. Verder koop ik / betaal ik voor de arbeid van de veehouder: hij melkt mijn kwart-koe en de melk is al van mij. Ik koop geen melk en ben formeel veehouder en heb een werknemer op de boerderij rondlopen, die mijn koe verzorgd en mij mijn melk aflevert. Punt 4 (‘petfood’) is een signaal, dat de overheid het niet wil en de hond kan er wel tegen, wordt geredeneerd. Mensen kopen wekelijks enorme hoeveelheden rauwe melk voor hun hond of kat. In 9 staten is de verkoop van rauwe melk in zijn geheel verboden (5). Dit geldt ook voor Canada, waar Michael Schmidt na 11 jaar verkoop van rauwe melk via herdshares, de boel moest sluiten. Als zijnde een drugscrimineel werd met grote overmacht zijn bedrijf gesloten. Er zijn in de VS nog meer mogelijkheden om de ‘boer te pesten’, namelijk door rauwe melk wettelijk wel toe te staan, maar vervolgens een enkele productielicentie aan veehouders af te geven. Zonder ‘permit’ mag je geen (rauwe) melk produceren. In Duitsland is er een legale verkoop van rauwe melk mogelijk, die wettelijk gecontroleerd wordt, de Vorzugsmilch (vergelijk (1)).

Eén van de vooroordelen ten opzichte van rauwe melk is, dat legalisering ertoe zal leiden, dat er meer mensen ziek worden en er meer doden zullen vallen. In Engeland en verschillende andere Gemenebestlanden heeft men onlangs de mogelijkheid om rauwe melk te mogen leveren, versoepelt. Hoewel dit mooi lijkt, blijkt in het Verenigd Koninkrijk helaas een toename te zijn van zoonotisch overdraagbare ziekten door rauwe melk. Opportunistische veehouders springen in het gat, maar verpesten tegelijkertijd de markt, als zij niet echt weten hoe zij op een veilige manier rauwe melk kunnen produceren. Wanneer je naar de cijfers in de VS kijkt, blijkt er eerder van het omgekeerde sprak te zijn. In 12 jaar tijd nam het aantal producenten in de VS toe met ruim 350% tot 347 veehouders, die met een ‘permit’ rauwe melk produceren. Gerelateerd aan de toegenomen consumptie van rauwe melk nam het aantal uitbraken, waarbij rauwe melk betrokken is in die periode met 74% af. Vooral het cumulatieve verloop laat de dalende trend in uitbraken goed zien, waarbij het voortschrijdend gemiddelde van de laatste 3 jaren wordt genomen.

Figuur 1. Voortschrijdend gemiddlelde van het aantal uitbraken door rauwe melk per 1 miljoen inwoners

De onderzoekers geven aan, dat er sinds 2010 een trainingsprogramma is georganiseerd doordat het Raw Milk Institute werd opgericht en de Farmers to Consumers Legislation boeren sterker begeleidden. Op basis van inzicht in de wijze waarop bacteriën zich door een bedrijf kunnen verspreiden en een bedrijf kunnen binnen dringen, wordt een HACCP ontwikkeld voor bij RAWMI aangesloten bedrijven. Het verspreiden van kennis hoe je op een zo veilig mogelijke manier rauwe melk kunt produceren, zal zeker hebben bijgedragen aan het terugdringen van het aantal uitbraken sinds 2010.

De basis van de training bestaat uit een motivatie-analyse van de veehouder (waarom wil je rauwe melk produceren), gevolgd door een risico-analyse toegesneden op de specifiek bedrijfssituatie. Het betreft hier allerlei aspecten rondom grondgebruik, insleep van ziekten, contact tussen diersoorten, handelingen rondom het melken, instructie van het personeel, reiniging en temperaturen, composteren en aanwenden van mest, quarantaine van dieren, etc. De veehouder wordt gevraagd om zelf een risico-analyse te maken en aan te geven, hoe hij een blik ontwikkelt die problemen weten te voorkomen. Verder nemen de bedrijven geregeld, minstens maandelijks melkmonsters om het kiemgetal en de E.coli te onderzoeken. De grenswaarden voor deze bacteriën zijn erg laag gesteld en weerspiegelen een goede bedrijfshygiëne, reinheid van de koeien, reiniging van de uiers en de melkapparatuur. Vooral door kennis, motivatie en training lukt het veehouders om een zo veilig mogelijke, verse, onbehandelde melk te leveren, die direct geconsumeerd kan worden.

Informatie uit dit artikel is gebaseerd op: Whitehead J, Lake B. (2018). Recent Trends in Unpasteurized Fluid Milk Outbreaks, Legalization, and Consumption in the United States. PLOS Currents Outbreaks. Sep 13.

Foto: melk tappen uit de koeltank op de Hondspol, Driebergen