In zijn boek “In defence of food”, schrijft Michael Pollan: Food. There’s plenty of it around, and we all love to eat it. So why should anyone need to defend it? Because most of what we are consuming today, is not food. Instead of food, we’re consuming “edible foodlike substances” — no longer the products of nature but of food science. The result is the so-called American paradox: The more we worry about nutrition, the less healthy we seem to become.
Deze algemene zorg geldt uiteraard ook voor de melk, die men tegenwoordig koopt. Bestond ons zuivelpakket tot midden jaren zestig nog uit melk, karnemelk, boter, kaas, yoghurt en wat pap, anno 2015 hebben we te maken met een reeks aan samengestelde voedingsmiddelen op basis van melk-ingrediënten. Een andere, sluipende verandering, die heeft plaatsgevonden is, dat melk haar versheid heeft verloren en zelfs een pak melk in de supermarkt, ondanks alle nostalgische uitstraling, als een ‘bewerkt product’ moet worden gezien. Steeds meer mensen keren zich af van melk, men wil niets meer met de intensieve productie te maken hebben, men kan geen melk meer verdragen, men vindt melkconsumptie onnatuurlijk of onethisch.
Melk is niet gelijk aan melk, hetgeen betekent, dat achter het witte vocht een wereld aan verschillen schuil gaat. Herkomst, seizoen van productie, biologisch geproduceerd, behandeling en bewerking en zelfs dag of nacht beïnvloeden de melkkwaliteit. Er zijn derhalve verschillende verhaallijnen, waarlangs de relatie tussen melk en gezondheid betekenis krijgt. In de betekenis tot gezondheid kunnen volgende elementen onderscheiden worden met betrekking tot het product, behandeling en herkomst:
- verse, onbehandelde melk: rauwe melk
- melkzuur-gefermenteerde producten als yoghurt, kefir, kwark
- gerijpte producten in de vorm van kaas
- colostrum als 1e afscheiding na de geboorte van een baby-dier
- de verschillende bio-actieve inhoudsstoffen, die de celfysiologie beïnvloeden en die hun oorsprong vinden in koeienras, voeding van de koe of regio van productie
- het niet-gebruik van antibiotica en derhalve afwezigheid van resistente bacteriën
- verschillen tussen melk van verschillende diersoorten
Daarnaast kan men differentiëren welke gezondheidsthema’s alle in relatie gebracht zijn met de consumptie van melk en melkproducten. Veelal betreft het moderne welvaart gerelateerde ziekten, ook wel ‘non-communible diseases’ (NCB’s) genoemd. Niet-overdraagbare ziekten, aangezien er geen sprake is van een infectie en derhalve ook niet overdraagbaar zijn in de klassieke zin: obesitas, allergieën, astma, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus, kanker, auto-immuunziekten.
Onderscheid moet worden gemaakt in preventie, het voorkomen van aandoeningen en genezing, het herstel van een gezonde situatie door consumptie van het product. Verder is het relevant om directe effecten te onderscheiden van indirecte effecten, bijvoorbeeld via de zwangerschap of de borstvoeding.
Om de relatie te beschrijven moet men onderscheid maken in de aard van de wetenschappelijke bewijsvoering. Deze loopt uiteen van meta-analyses, geblindeerde studies, epidemiologische studies tot gevalsbehandelingen.
Foto: Slow food Presidium Hollandse Goudse rauwmelkse kaas in Bra (It)
